Trung thu Nhật Bản – Otsukimi – và câu chuyện THÚ VỊ có thể bạn chưa biết

Bước sang giữa mùa thu, khi những luồng khí khô và lạnh sẽ thổi từ lục địa vào, bầu trời cũng xanh trong và quang đãng…là thời điểm lý tưởng để thưởng thức lễ hội trung thu Nhật Bản – Otsukimi. Vậy “lễ hội trăng rằm” ở Nhật có gì đặc biệt?

Nguồn gốc của trung thu Nhật Bản

Otsukimi, ( お月見 ) còn được gọi là Tsukimi (月见), dịch theo nghĩa đen là ngắm- trăng (Tsuki là trăng, mi là ngắm, nhìn).

Tsuki-mi có nguồn gốc từ Trung Quốc, được du nhập vào Nhật Bản từ thời Heian. Tsuki-mi ra đời để tôn vinh trăng, được tổ chức vô cùng long trọng. Với người Nhật, tháng thứ tám là thời gian tốt nhất để nhìn thấy mặt trăng, vì lúc đó, trái đất, mặt trời và mặt trăng sẽ hòa hợp với nhau để tạo ra ánh sáng và hiện tượng giúp trăng trở nên đẹp và tròn nhất. Sau đó, họ sẽ tổ chức xem tsuki–mi ở những nơi có thể nhìn thấy trăng rõ nhất, và ăn những món cổ truyền được cho là biểu tượng của mặt trăng.

Vào thời Heian, các nhà quý tộc thường tụ tập làm thơ, uống sake và ăn các món ăn truyền thống gắn liền với mặt trăng. Tục này vẫn được duy trì đến ngày nay, xong được lược giản đi phần sáng tác thơ. Các món ăn truyền thống gắn liền với mặt trăng gồm có: cỏ Susuki, Tsukimi Dango. Đó chính là hai món cơ bản nhất, ngoài ra người Nhật còn bày biện thêm hoa quả để đẹp mắt, hạt dẻ, khoai môn, edamame,…

Sở dĩ họ còn bày biện hạt dẻ, khoai môn edamame là vì có một số truyền thống xuất phát như: Imomeigetsu (nghĩa là “thu hoạch khoai tây mặt trăng”) và Mamemeigetsu (“thu hoạch đậu mặt trăng”), hoặc Kurimeigetsu (“thu hoạch hạt dẻ mặt trăng”).

Tsukimi – Dango (còn gọi là Dango mặt trăng) là một loại Dango thông thường, nhưng có hình dạng tròn tròn trắng trắng. Người Nhật trang trí bằng cỏ susuki (cỏ này có người gọi là cỏ bông bạc, có người gọi là cỏ mèo,…) vào ngày Tsukimi thay vì hoa.

Tết Trung thu Nhật Bản được tổ chức 2 lần/ 1 năm

Không giống như người Việt hay một số quốc gia phương Đông khác, người Nhật tổ chức Tết Trung thu 2 lần/ 1 năm.Đây chính là điểm khác biệt lớn nhất của trung thu Nhật Bản với các quốc gia khác.

Ngày Otsukimi đầu tiên được tổ chức vào ngày rằm tháng 8 trùng với tết trung thu tại Việt Nam. Sau đó một tháng, người Nhật sẽ tiếp tục tổ chức Otsukimi thứ 2 vào ngày 13/9 âm lịch. Người ta cũng phân biệt chúng bằng những cái tên quen thuộc như đêm 15 hay đêm 13. Ngoài ra, một số người còn gọi Otsukimi lần thứ 2 với tên “trăng sau”.

Theo quan niệm dân gian ở Nhật, nếu chỉ ngắm trăng vào đêm 15 bạn sẽ gặp nhiều điều xui xẻo. Vì thế, tục lệ đón Otsukimi diễn ra 2 lần/ năm để gặt hái được phúc lành và tránh tai ương.

Trung thu Nhật Bản và câu chuyện “Thỏ Ngọc trên cung trăng”

Nếu trung thu của người Việt gắn liền với câu chuyện chị Hằng và chú Cuội thì tại Nhật Bản, thỏ chính là hình tượng tượng trưng cho nét văn hóa này.

Câu chuyện thỏ ngọc bắt nguồn từ một truyền thuyết của người Ấn Độ. Truyện kể về 3 loài vật cáo, khỉ và thỏ được Thượng đế giao cho nhiệm vụ tìm kiếm thức ăn để biếu cho ông lão nghèo khó. Vốn có thuộc tính hái lượm, khỉ đã nhanh chóng trèo hết cây này sang cây khác để hái những trái cây tươi ngon. Còn cáo khôn lanh thì tìm đến các ngôi mộ – nơi người ta đặt đồ cúng vái để lấy trộm. Khi ấy thỏ chẳng biết phải làm gì chỉ biết cách lao vào đống lửa để hiến tặng thân mình để làm thức ăn cho ông lão. Cảm động trước tấm lòng của thỏ ngọc, Thượng đế đã trước thỏ lên cung trăng và tôn vinh trước muôn loài.

Từ đó hình ảnh thỏ ngọc gắn liền với tết Trung thu Nhật Bản. Trong các mâm bánh dâng lên tổ tiên sẽ luôn có hình tượng chú thỏ trắng với viền đỏ được đặt cạnh.

Ý nghĩa của ngày lễ trung thu của người Nhật

Người Việt Nam quan niệm Tết trung thu là tết của trẻ em, vào ngày lễ này trẻ em khắp cả nước đều đi ra phố rước đèn, trẻ em cùng nhau chơi những trò chơi ở dưới ánh trăng ngày rằm, sau đó là cùng nhau phá cỗ bánh kẹo. Ở nhiều địa phương trên cả nước còn tổ chức múa Lân để phục vụ cho các bé vui chơi vào ngày này.

Đây cũng là dịp để mọi người tỏ lòng biết ơn, cảm ơn đến những người thân yêu, quan trọng bằng cách tặng cho người thân những chiếc bánh trung thu thật ngon, trà và rượu đến cho cha mẹ, thầy cô, …

Ở Nhật Bản lễ hội Trung thu còn mang một ý nghĩa khác là tạ ơn các vị thần đã ban cho người dân một vụ mùa thật bội thu, họ đã làm những mâm lễ cúng thật chu đáo bằng chính những thứ mà họ làm ra như bánh truyền thống Dango, cỏ bông bạc Susuki,…

Trải nghiệm tết Trung thu Nhật Bản qua một số nét đặc trưng

Để có thể thưởng thức đêm lễ Otsukimi một cách trọn vẹn nhất, người Nhật sẽ chuẩn bị:

Địa điểm ngắm trăng

Có thể là trong phòng, trong vườn, ở hiên nhà hay bất kì nơi nào thoáng đãng có thể ngắm trăng thuận tiện nhất. Nếu chọn một nơi mà tầm nhìn bị che chắn thì sẽ không thể thưởng thức đêm trăng tuyệt đẹp này một cách trọn vẹn được! Chính vì vậy, việc chọn địa điểm phù hợp để ngắm trăng nên được ưu tiên làm trước và không nên để “nước tới chân mới nhảy”!

Vật trang trí

Vật trang trí phổ biến nhất trong lễ hội Otsukimi chính là một trong bảy loại cỏ nổi tiếng của mùa thu Nhật Bản: cỏ lau (Susuki). Từ xưa, cỏ lau đã được xem như hiện thân của thần Mặt Trăng, đem đến sự sung túc cho gia đình và giúp mùa màng bội thu. Ngoài ra, cũng có nơi cho rằng hình dáng chĩa nhọn của sợi cỏ lau có khả năng xua đuổi ma quỷ. Vì vậy, cỏ lau cũng thường được đem treo trước cửa nhà.

Ngoài cỏ lau, vật trang trí khác thường thấy là sáu loại cỏ mùa thu còn lại gồm có hồ chi (Hagi), sắn dây rừng (Kuzu), hoa nữ lang (Ominaeshi), trạch lan (Fujibakama), cát cánh (Kikyo) và cẩm chướng (Nadeshiko), cùng nhiều loại hoa dại gần gũi khác. Có các loại hoa cỏ này tô điểm, buổi ngắm trăng của bạn chắc chắn sẽ trở nên thi vị hơn!

Đồ cúng

Tsukimi-dango

Ắt hẳn dango đã không còn xa lạ gì với những ai yêu thích quà bánh Nhật Bản! Những chiếc bánh tròn tròn và xinh xắn tựa như những ông trăng nhỏ này chẳng những không thể thiếu trong các lễ cúng nông nghiệp, mà người Nhật còn quan niệm rằng chúng sẽ giúp bạn trở nên khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.

Vào đêm 15, người Nhật thường xếp khoảng 15 viên bánh dango có đường kính 1 thốn 5 phân (tức 4.5 cm) lên dĩa để cúng. Tuy nhiên, tùy theo năm thường hay năm nhuận mà cũng có người chọn số bánh bằng số đêm trăng tròn trong năm là 12 hoặc 13 viên, hoặc giản lược con số 15 đi thành 5 viên. Vào đêm 13/9 thì sẽ cúng 13 hoặc 3 viên bánh. Sau khi cúng, người ta sẽ thưởng thức chúng cùng với gia đình mình.

Một số loại rau quả khác

Giống như tên gọi khác của đêm 15 là “Imomeigetsu” (trăng mùa khoai), Otsukimi còn được xem là lễ cầu chúc cho mùa thu hoạch khoai các loại. Do đó, vào đêm này, ta có thể cúng cả khoai tây lẫn khoai môn. Còn đồ cúng thích hợp của đêm 13 là lê hoặc đậu các loại.

Thêm vào đó, việc cúng các loại rau quả khác mà tự tay mình trồng còn mang ý nghĩa là cảm tạ thần linh đã mang đến những vụ mùa tươi tốt. Tùy từng địa phương mà các loại rau quả này sẽ khác nhau. Đặc biệt, người Nhật tin rằng nếu cúng những loại trái cây như nho thì điều ước sẽ dễ thành hiện thực.

Trên đây là câu chuyện về tết Trung thu Nhật Bản, cùng một số nét đặc trưng độc đáo của “ngày hội ngắm trăng” xứ anh đào. Bài viết hi vọng đã đem đến chia sẻ hữu ích, giúp bạn tìm hiểu thêm về văn hóa của người Nhật.