Yosakoi – Điệu múa truyền thống của người Nhật CÓ GÌ ĐẶC BIỆT?

Là sự kết hợp của điệu nhảy truyền thống và nhạc nhảy hiện đại, Yosakoi là điệu múa nổi tiếng của người Nhật. Nó khá quen thuộc với người dân “xứ anh đào”, và thậm chí nổi tiếng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Vậy Yosakoi là gì? Điệu múa Yosakoi có gì đặc biệt?

Yosakoi là gì?

Yosakoi là một điệu nhảy bắt nguồn từ Nhật Bản, được trình diễn phổ biến ở các lễ hội và sự kiện văn hóa. Lễ hội Yosakoi được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1954 ở tỉnh Kochi. Sau đó, phong cách nhảy này được phổ biến rộng khắp nước Nhật. Từ đó đến nay, điệu múa này vẫn không ngừng lan rộng và phát triển, được yêu thích trên toàn thế giới.

Đặc trưng của điệu nhảy Yosakoi là năng lượng tràn đầy, kết hợp với các động tác nhảy truyền thống và nền nhạc hiện đại. Theo ngôn ngữ địa phương vùng Tosa, Yosakoi bắt nguồn từ khẩu ngữ “Yosshakoi” – có nghĩa là “đêm nay mời bạn đến”. Không phân biệt tuổi tác, giới tính, nghiệp dư hay chuyên nghiệp mà ai cũng có thể hòa chung vào điệu múa Yosakoi ngập tràn niềm vui và hạnh phúc.

>>> Yosakoi Nhật Bản nổi tiếng như thế nào?

Kể từ khi được giới thiệu vào năm 1954, Yosakoi trở lên nổi tiếng khắp Nhật Bản. Lễ hội Yosakoi-Soran bây giờ được tổ chức chức ở khắp Nhật Bản xuyên suốt trong năm từ ngôi làng nhỏ có vài nhóm nhảy, cho đến một thành phố lớn như Sendai, được tổ chức lễ hội Michinoku Yosakoi Festival, lễ hội lớn thứ ba tại Nhật Bản.

Vào năm 2005, lễ hội Yosakoi được diễn ra hơn 200 địa điểm.

• Tại Tokyo, lễ hội Harajuku Omotesando Genki Matsuri Super Yosakoi là lễ hội hai ngày được diễn ra tại năm địa điểm trong Harajuku và Công viên Yoyogi. Lễ hội này diễn ra hàng năm kể từ 2001.
• Lễ hội Sakado, Saitama Yosakoi được diễn ra kể từ năm 2001 với 67 đội và 4600 người tham gia. Lễ hội thứ 11 là vào 2011.
• Sapporo, Hokkaido tổ chức lễ hội Yosakoi Sōran Festival đầu tiên vào năm 1992. Lễ hội thứ 16 được diễn ra vào ngày 6 tháng 6 năm 2007 tại Công viên Odori và một số nơi khác.
• Sasebo, Nagasaki tổ chức lễ hội Yosakoi lớn nhất ở Kyushu vào mỗi cuối tháng 10.
• Yosakoi cũng có chương trình truyền hình “Kinpachi Sensei” (3年B組金八先生?).
• Tại Surabaya, có một cuộc thi Yosakoi hàng năm. Vào 2007, giải thưởng được tặng bởi thị trưởng tỉnh Kōchi, Okazaki Seiya.

Điệu nhảy Yosakoi và những điều thú vị về đất nước Nhật Bản

Điệu nhảy của những “tàn dư chiến tranh”

Được khởi nguồn từ thành phố du lịch Kochi, điệu nhảy Yosakoi là biến thể của điệu múa Awa Odori – một điệu múa truyền thống mùa hè của tỉnh Tokushima.Trong ngôn ngữ địa phương của vùng Tosa, Yosakoi bắt nguồn từ khẩu ngữ “yosshakoi”, có nghĩa là “Đêm nay mời bạn đến”.

Thế nhưng, không nhiều người biết rằng, đằng sau “điệu nhảy của những nụ cười” ấy là câu chuyện của một đất nước đầy khốn khó, suy thoái sau chiến tranh. Sự ra đời của Yosakoi cũng là thời điểm vài năm sau khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc. Là một nước bại trận, cả nước Nhật rơi vào khủng hoảng, đời sống tinh thần và vật chất khốn khó.

Chính vì thế, những người dân đã nghĩ ra cách sáng tạo nên một điệu múa vui tươi, thu hút đông đảo người tham gia với tinh thần của những nụ cười. Và không ai có thể ngờ rằng, điệu nhảy ấy đã thực sự tạo nên sức mạnh tinh thần. Từ Kochi, Yosakoi lan đến nhiều vùng trên cả nước Nhật Bản. Không phân biệt lứa tuổi, giới tính, người nhảy chuyên nghiệp hay nghiệp dư – tất cả cùng hòa trong điệu vũ đầy niềm vui và hạnh phúc.

Có nhiều ý kiến cho rằng, điệu múa Yosakoi với chiếc Naruko ban đầu dùng để… đuổi chim trên cánh đồng. Tuy nhiên, dù với nguồn gốc như nào, tinh thần của Yosakoi vẫn y nguyên sau bao nhiêu năm không đổi: Điệu nhảy của những nụ cười.

Những chiếc Naruko và áo happi

Với sự phát triển của Yosakoi, các đội diễn ngày càng chọn cho mình nhiều trang phục ấn tượng, cắt may cầu kỳ, phù hợp với bài diễn cũng như tinh thần của đội. Tuy nhiên, vào thời gian đầu, trang phục của những người nhảy Yosakoi chủ yếu là Yukata và happi.

Yukata thì đã khá phổ biến với những người yêu thích văn hóa Nhật Bản còn happi là một loại trang phục mà những người trông cửa hiệu, sạp hàng tại các lễ hội, khu buôn bán tại Nhật Bản hay mặc. Đằng sau mỗi chiếc áo thường có in hoa văn truyền thống của Nhật Bản như làn sóng, dãy núi, mây trời. Với các bài nhảy, vận động cần trang phục thoải mái thì happi là một lựa chọn được nhiều người yêu thích.

Những năm gần đây, nhiều đội Yosakoi – đặc biệt là những đội đến từ các nước khác nhau trên thế giới thường lựa chọn cho mình những bộ trang phục mang hơi hướng truyền thống, vừa thể hiện được tinh thần Yosakoi nhưng cũng có nét riêng mới mẻ.

Naruko – Đạo cụ đặc trưng của Yosakoi

Đạo cụ đặc trưng cho Yosakoi được gọi là naruko là vật bằng gỗ, có cán cầm, phía trên có 3 thanh gỗ nhỏ để khi lắc phát ra tiếng kêu và thường được làm từ gỗ thông để đảm bảo yếu tố nhẹ. Naruko có xuất xứ từ tỉnh Kochi, vốn là dụng cụ được nông dân sử dụng để đuổi chim chóc tránh xa khỏi ruộng lúa.

Naruko truyền thống có thân màu đỏ, 3 thanh gỗ màu đen và vàng. Ngày nay, các đội cũng tự thiết kế naruko theo màu trang phục hoặc khắc tên đội trên cán cầm. Một số đội múa còn biến tấu naruko như: làm thân dài ra, hoặc các thanh gõ chỉ có trên một mặt thân.

Bên cạnh đó, để tạo ra yếu tố đặc trưng, độc đáo cho đội múa của mình, nhiều đội Yosakoi cũng sử dụng đồng thời trong bài múa các đạo cụ khác như :

• Đèn lồng: kích thước tùy vào sáng tạo của mỗi đội. Một chiếc đèn lồng thông thường có  đường kính 15cm, cao 40cm và có tay cầm dọc thân đèn. Đèn lồng thường dành cho những người dẫn đầu đội múa để tạo điểm nhấn cho bài múa.
• Quạt: sử dụng như một đạo cụ thay thế cho naruko để tạo điểm nhấn cho bài, thường bắt gặp trong bài múa của các đội Honiya, Torakku.
• Cờ: thông thường các đội sử dụng cờ to, kích thước khoảng 3x4m, phất phía sau đội múa tạo không khí tươi vui cho người xem. Một loại cờ khác kích thước nhỏ cầm tay, có thể sử dụng như một đạo cụ múa.
• Các đội có thể sử dụng trống hay gậy dài, trên đầu có gắn đèn lồng. Đạo cụ sử dụng trong Yosakoi rất đa dạng và các đội có thể tùy ý sáng tạo..

Ngoài ra, một vật dụng không thể thiếu trong một đoàn diễu hành Yosakoi là Jikatasha. Đây là một xe chở nhạc gồm có loa, trống, và một tới vài người với công việc chính là hâm nóng bầu không khí nhiệt huyết của mỗi điệu múa đi chầm chậm trước mỗi đoàn múa. Jikatasha thường được trang trí rất bắt mắt, và theo phong cách riêng của từng đội. Các đội có thể dùng nhạc ghi sẵn hoặc có thể chở cả một ban nhạc sống trên Jikatasha.

Động tác Yosakoi mô phỏng quá trình sinh hoạt và sản xuất

Động tác trong một bài múa Yosakoi là những mô phỏng theo các động tác trong sinh hoạt hàng ngày, trong công việc đồng áng, sản xuất,….nên hầu hết đều đơn giản, dễ học. Do sự phát triển mạnh mẽ của Yosakoi, các đội múa ngày nay cũng tự sáng tạo những bài múa với động tác khó dần và tạo phong cách riêng.

Trong Yosakoi, ta bắt gặp được cả sự mạnh mẽ xen lẫn uyển chuyển, có thể cả đội nhảy chung hoặc chia động tác theo hàng nam-nữ. Yosakoi là điệu múa mang tính tập thể, đòi hỏi sự đoàn kết ở mức tối đa nên yếu tố quan trọng nhất là động tác phải đều, trước sau như một.

Nhạc nền “Yosakoi Naruko Odori”

Nhạc nền của vũ điệu Yosakoi rất sôi nổi và mạnh mẽ, được các đội múa tự do sáng tác dựa trên bài hát gốc có tên “Yosakoi Naruko Odori”, được sáng tác bởi Takemasa Eisaku.

Yosakoi-bushi : 

Đây  là một bài dân ca của tỉnh Kochi, mang giai điệu Yosakoi. Bài hát này kể về câu chuyện tình yêu cảm động của chàng Junshin với cô con gái của ông chủ thợ hàn. Câu chuyện tình yêu của 2 người gắn với chiếc cầu Harimaya nối tiếng, nơi thường được lấy làm sân khấu của lễ hội Yosakoi , và cũng là một địa điểm du lịch nổi tiếng ở Nhật Bản.

Yocchore :  Một bài hát thiếu nhi

Jinma-mo :  Bài hát truyền thống có nguồn gốc từ một bài hò đánh cá của tỉnh Hokkaido, phía Bắc Nhật Bản. Vì thế, trong bài múa ta có thể bắt gặp rất nhiều động tác xuất phát từ hoạt động đánh cá. Bài hát mang âm hưởng mạnh mẽ, hào hùng nhưng không kém phần uyển chuyển thể hiện tinh thần của người dân chài.Cuộc thi Yosakoi truyền thống ở Kochi yêu cầu nhạc nền mỗi đội cần phải có một phần nào đó của bài nhạc gốc.

Các cuộc thi và các lễ hội khác có thể không yêu cầu điều đó (tức là các đội có thể tự sáng tác nhạc của mình), hoặc có thể yêu cầu có phần của bản nhạc truyền thống của chính địa phương tổ chức. Một bài múa tiêu chuẩn có độ dài 4 phút 30 giây. Ngày nay, bên cạnh những đội múa vẫn giữ nét giai điệu truyền thống, có khá nhiều đội múa sáng tác nhạc theo phong cách hiện đại, trẻ trung, mang âm hưởng pop, rock hay disco, salsa….

Yosakoi Matsuri – lễ hội Yosakoi

Yosakoi Matsuri là một lễ hội ở thành phố Kōchi, Nhật Bản. Đây là lễ hội yosakoi gốc: sự kiện được diễn ra vào mỗi tháng 8 kể từ năm 1954. Tại lễ hội này, mỗi nhóm nhảy và đám đông nhảy yosakoi naruko dance cùng nhau. Số lượng người tham gia tăng dần theo mỗi năm: vào năm 2005 có hơn 10,000 người tham gia vào cuộc thi mỗi năm.

Nguyên tắc cuộc thi yosakoi của tỉnh Kōchi bao gồm:

• Người tham gia bắt buộc phải dùng naruko trong khi nhảy
• Nhạc cụ khác được chấp nhận, nhưng bài hát phải có ít nhất một hoặc vài phần bài hát gốc của Takemasa là “Yosakoi Naruko Dancing”
• Giới hạn thành viên mỗi nhóm là 150 người

Kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, tạo điểm nhấn với phần âm nhạc và đạo cụ độc đáo, Yosakoi ngày càng trở lên phổ biến tại Nhật Bản cũng như nhiều quốc gia trên thế giới. Qua bài viết này, Thanh Giang hi vọng đã đem đến chia sẻ hữu ích, giúp bạn hiểu thêm về điệu múa truyền thống của Nhật Bản cũng như văn hóa Nhật đầy ấn tượng.