Lễ hội Obon – Lễ Vu Lan của người Nhật khác gì so với Việt Nam?

Nếu như Việt Nam có ngày lễ vu lan để biết ơn cha mẹ thì Nhật Bản cũng có một ngày lễ với mục đích tương tự gọi là lễ hội Obon hay lễ hội Bon. Lễ hội Obon Matsuri là lễ hội Phật giáo lớn nhất trong mùa hè Nhật Bản, để nhớ về cội nguồn, tưởng nhớ và biết ơn ông bà cha mẹ. Lễ hội Obon xuất hiện tại Nhật từ hơn 500 năm trước. Ngày nay, lễ hội này trở thành dịp để đoàn tụ gia đình và tham gia các hoạt động văn hóa truyền thống như nhảy múa hay thả đèn lồng trôi sông.

Obon là gì?

Obon ( còn được gọi là Bon) được xem như là lễ vu lan của Nhật. Lễ hội này mang ý nghĩa Phật giáo tương tự như lễ Vu lan ở Việt Nam (lễ xá tội Vong Nhân). Mục đích của Obon  là để tri ân, tưởng nhớ những người thân đã qua đời. Vào những ngày này, những người con ở xa về thăm cha mẹ ông bà, để tỏ lòng hiếu thảo, biết ơn và đi viếng mộ những người thân. Chính vì thế, lễ Obon cũng là dịp gia đình đoàn tụ quây quần bên nhau trong một kỳ nghỉ lễ dài.

Nguồn gốc của lễ hội Obon ở Nhật Bản

Còn được gọi là “lễ hội của những con thuyền”, Obon đã có cách đây khoảng 500 năm. Nguồn gốc của nó có liên quan đến một câu chuyện Phật giáo.

Obon được xem là bắt nguồn từ một người tên là Mokuren. Ông là một đệ tử của Phật giáo đã tu hành nhiều năm và đạt được pháp lực cao siêu. Khi có được pháp lực đủ lớn, ông muốn tìm về linh hồn của người mẹ mất sớm để báo hiếu công sinh thành của bà. Khi tìm được linh hồn của mẹ ông mới biết mẹ bị đày xuống địa ngục chịu rất nhiều đau khổ. Không biết làm thế nào, Mokuren đã tìm đến Đức Phật để hỏi cách giải thoát cho linh hồn của mẹ mình.

Đức Phật thấy lòng hiếu thuận của Mokuren nên đã mách cho ông một cách đó là chuẩn bị lễ vật để cúng cho các nhà tu đang tu hành trong dương gian vào đúng ngày 15 tháng 7. Mokuren làm theo và khi hoàn thành lễ cúng thì linh hồn của mẹ ông được siêu thoát có thể trở lại nhân gian gặp người thân. Quá đỗi vui mừng, Mokuren đã nhảy múa khi gặp lại được linh hồn của mẹ.

Câu chuyện về lòng hiếu thảo của Mokuren được rất nhiều người biết đến. Từ đó về sau, cứ hàng năm người dân Nhật Bản lại tổ chức lễ hội Obon để thể hiện lòng biết ơn đối với cha mẹ và đối với linh hồn của những người đã mất. Điệu nhảy mà Mokuren nhảy múa khi được gặp lại mẹ của mình cũng được người Nhật học theo và gọi điệu múa này là điệu múa Bon hay Bon Odori.

Nét đặc trưng độc đáo của lễ hội Obon – Ngày lễ Vu Lan của người Nhật

Thời gian diễn ra lễ hội Bon ở Nhật Bản

Theo truyền thuyết, Mokuren đã làm lễ cúng các nhà sư vào ngày 15 tháng 7. Đúng ra, ngày 15 tháng 7 sẽ là ngày mà lễ hội Obon được tổ chức. Tuy nhiên mỗi vùng lại hiểu truyền thuyết theo một cách khác nhau. Điều này dẫn đến việc lễ hội Bon có nhiều thời điểm tổ chức khác nhau tùy theo từng vùng khác nhau. Hiện có 3 mốc thời gian chính diễn ra lễ hội Bon ở Nhật Bản:

Bon tháng 7

Lễ hội Bon tháng 7 được gọi là Shichigatsu Bon được tổ chức vào ngày 15/07 theo dương lịch. Các vùng tổ chức lễ hội Bon tháng 7 có thể nhắc đến như Tokyo hay Yokohama thuộc tỉnh Kanagawa.

Bon truyền thống

Lễ hội Obon truyền thống được tổ chức vào ngày 15/07 theo Âm lịch. Các vùng tổ chức lễ hội Obon theo ngày 15 tháng 7 âm lịch có thể kể ra như tỉnh Shimane, tỉnh Hiroshima, tỉnh Kagawa, tỉnh Kochi ..

Bon tháng 8

Đây là lễ hội Bon được tổ chức phổ biến nhất tại Nhật Bản vào ngày 15 tháng 8 dương lịch. Lễ hội Obon lớn nhất Nhật Bản được biết đến là lễ hội Obon ở Kyoto.

Những điểm đặc trưng trong lễ hội Obon

Đón và tiễn linh hồn trong lễ hội Bon

Tương tự như ngày lễ vu lan ở Việt Nam, ngày lễ Obon của Nhật Bản cũng phải đón các linh hồn về nhà và lễ tiễn linh hồn trở lại âm phủ. Tuy lễ Obon được diễn ra vào ngày 15 nhưng thường ngày 13 sẽ là ngày mà các gia đình đốt lửa để giúp các linh hồn tìm được đường trở về nhà.

Ngày 14 và 15, linh hồn sẽ ở lại nhà và được người nhà dâng lên các đồ cúng là các món ăn truyền thống. Ngày 16, các gia đình sẽ dâng lên bánh Okuridango để tiễn linh hồn trở về âm phủ. Vào ngày 16, người ta cũng thực hiện đốt lửa giống như như ngày 13 để tiễn linh hồn.

Dâng lửa soi đường cho linh hồn

Việc dâng lửa soi đường cho linh hồn trở về nhà là phong tục mà bất kỳ gia đình nào cũng sẽ làm trong lễ hội Obon. Người ta sẽ đốt đuốc ở trong vườn hoặc cài trước cổng để dẫn đường cho linh hồn trở về.

Một số vùng thậm chí còn tổ chức những lễ dâng lửa với quy mô rất lớn. Điển hình về lễ dâng lửa soi đường có lẽ phải kể đến lễ dâng lửa ở Kyoto. Năm đám lửa lớn sẽ được đốt lên biểu trưng cho lễ dâng lửa của ngày Obon. Mỗi đám lửa sẽ thể hiện một chữ và được đốt trên sườn núi tạo thành một chữ bằng lửa khổng lồ có thể chiêm ngưỡng được từ xa. Năm chữ được đốt trong lễ hội Obon ở Kyoto là chữ Đại, Diệu, Pháp, Thuyền (trong số 5 chữ có 2 chữ Đại được đốt cùng 3 chữ khác tạo thành 5 chữ).

Bon Odori – điệu múa của ngày lễ Bon

Trong lễ hội Bon, rất nhiều nơi đều tổ chức thành các lễ hội lớn và trong lễ hội người ta tổ chức nhiều hoạt động hấp dẫn nhưng không thể thiếu được điệu múa Bon Odori. Theo truyền thuyết, Mokuren khi biết linh hồn của mẹ đã được siêu thoát ông đã quá vui mừng và nhảy múa. Điệu múa đó được người ta truyền lại và gọi là Bon Odori. Chính vì thế, Bon Odori là điệu múa đặc trưng thể thiếu trong lễ hội Obon.

Nghi thức thả thuyền giấy trong lễ hội Obon

Nghi thức thả thuyền giấy (Toro Nagashi) trong lễ hội Obon là nghi thức kết thúc lễ hội. Những chiếc thuyền giấy nhỏ bên trong được thắp nến sẽ được thả ở các con sông với mục đích tiễn đưa linh hồn trở về. Những ngọn nến bên trong thuyền có ý nghĩa giống như việc dâng lửa để tiễn linh hồn trở về nơi thuộc về họ. Một số nơi, khi nghi thức thả thuyền giấy được diễn ra cũng là lúc những màn pháo hoa rực rỡ được bắt đầu để báo hiệu kết thúc lễ hội Bon Matsuri.

Lễ hội Obon diễn ra như thế nào?

Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân thường chuẩn bị rất nhiều thứ để tổ tiên về với con cháu an toàn và sau đó là an tâm trở về thế giới bên kia. Lễ hội Obon được tổ chức hai lễ chính là lễ Mukaebo (Đón các linh hồn) và lễ Okuribon (Tiễn các linh hồn) theo  trình tự nghi lễ như sau:

• Ngày 12/8: Chuẩn bị đón tổ tiên. Vào trước ngày bắt đầu Obon, người ta thường trang trí dưa leo và cà tím cắm bằng que tăm hoặc đũa được gọi là “Ngựa linh thiêng”. Dưa leo là ngựa, cà tím là bò, có ý nghĩa là “những người đã khuất sẽ lên ngựa để nhanh chóng trở lại trần gian, sau đó sẽ cưỡi bò để thong thả từ từ quay trở về thế giới bên kia”.
• Ngày 13: Lễ đón các linh hồn. Vào chiều tối, người ta đặt những cây đèn thắp sáng trước bàn thờ và đốt những cuống gai đã tước trước vỏ ở vườn và cổng. Đây được gọi là “Lửa đón” để giúp các linh hồn thấy đường trở về nhà. Người ta cho rằng, linh hồn người đã khuất sẽ cưỡi đám khói từ ngọn lửa này để quay trở về trần gian. Nhờ đám khói này mà linh hồn người đã khuất sẽ không bị lạc đường và có thể quay về nhà mình an toàn, vì vậy đám khói này còn có vai trò như là vật chỉ đường “Michishirube”.
• Ngày 14,15: Khoảng thời gian các linh hồn ở lại nhà. Vào thời gian này rất nhiều người trong các gia đình thường đi viếng mộ. Họ thường dọn dẹp các mộ phần cho sạch sẽ, dâng hoa, thắp hương, dâng nước để thờ cúng tổ tiên. Sau đó những người thân thuộc, họ hàng trong gia đình lại tập trung lại và cùng nhau ăn uống. Một số gia đình còn thờ cúng tại nhà. Đây cũng là thời điểm bắt đầu các sự kiện ngoài đường phố.
• Ngày 16: Lễ tiễn các linh hồn. Ngày cuối cùng của lễ Obon. Ngày này là ngày lại tạm biệt tổ tiên. Lúc này người ta lại đốt lửa “Lửa tiễn đi” tại đúng vị trí đốt “Lửa đón” để thắp sáng đường tiễn các linh hồn về với thế giới bên kia.

Bên cạnh đó, rất nhiều hoạt động khác cũng được tổ chức trong dịp lễ hội Obon để tưởng nhớ đến tổ tiên của người dân Nhật Bản. Trang phục truyền thống Yukata trong lễ hội Obon được sử dụng để mặc, đây cũng là một trong những loại trang phục Kimono nổi tiếng của quốc gia này. Các trò chơi gian gan được tổ chức sôi động như câu cá, bịt mắt đập dưa hấu.

Kết thúc buổi lễ hội Obon Nhật Bản là màn biểu diễn pháo bông, thả đèn lồng, thả thuyền hoa đăng trôi trên sông hay dọc các bờ biển với mục đích đưa tiễn linh hồn của tổ tiên, người thân. Đây là một thời khắc rất thiêng liêng và đẹp trong mắt người dân Nhật Bản.

Lễ hội Obon lớn nhất Nhật Bản

Lễ hội Obon lớn nhất sẽ được tổ chức tại cố đô Kyoto, hoạt động nổi bật trong dịp lễ Obon chính là Lễ dâng lửa để soi đường cho linh hồn những người đã khuất quay trở về trời. Nghi thức này thu hút rất nhiều người dân cũng như du khách tour Nhật Bản từ khắp các nơi trên thế giới đến tham quan.

Trong Lễ dâng lửa linh thiêng này, 5 chữ Đại, Diệu, Pháp, Thuyền và chữ Đại nhỏ lần lượt được thắp sáng bằng lửa trên 5 ngọn núi xung quanh Kyoto, mỗi chữ sẽ phát sáng khoảng gần 30 phút, tất cả sẽ tạo nên một khung cảnh thiêng liêng, ấm áp và hùng vĩ trong đêm hè ở cố đô Nhật Bản. Người Nhật Bản tin rằng ánh sáng ấy sẽ dẫn lối cho các linh hồn quay về trời một cách thanh bình và an lạc.

Lễ dâng lửa Obon được tổ chức vào 20 giờ ngày 16 tháng 8, lúc này hàng ngàn người sẽ đổ về Kyoto và tập trung đông nhất ở khu vực xung quanh trường Đại học Kyoto để xem những ngọn lửa được thắp sáng. Vị trí quan sát rõ nhất chính là đỉnh núi Yoshida và Funaoka. Và sau khi đám lửa đã cháy hết, các điệu múa của Lễ hội Bon sẽ được tổ chức tại chùa Yusen-ji dưới chân các ngọn núi. Các điệu múa này là Daimoku và Sashi, thường được bắt đầu từ 21h và kết thúc sau khoảng 1 giờ đồng hồ.

Với ý nghĩa về lòng hiếu thảo và có nguồn gốc lịch sử lâu đời, lễ hội Obon ở Nhật Bản là một trong những lễ hội lớn được người Nhật rất coi trọng. Nếu bạn muốn tìm hiểu kỹ hơn về lễ hội này, hãy tới cố đô Kyoto của Nhật Bản và trải nghiệm không khí lễ hội trong những ngày diễn ra Obon Matsuri nhé!