Wagashi – Món “mĩ thực” đầy tinh tế của Nhật Bản

Là món ăn được trình bày tại các buổi tiệc trà của Nhật, Wagashi không chỉ thấm nhuần tinh thần trà đạo – hài hòa với tự nhiên mà còn rất giàu tính nghệ thuật. Món ăn này được xem là tổng hòa của những yếu tố tươi đẹp trong đất trời, trở thành nghệ thuật ẩm thực đặc trưng và đáng tự hào của người Nhật. Vậy món Wagashi Nhật Bản có gì đặc biệt?

1. Wagashi là gì?

Trong đời sống ẩm thực và đời sống tinh thần của người Nhật, Wagashi trở thành biểu tượng của sự tinh tế, là niềm tự hào của người dân và con người nơi đây. Cùng với sự ảnh hưởng của văn hóa Nhật, Wagashi được “du nhập” vào Việt Nam tạo nên một “làn gió mới”, nhanh chóng thu hút sự quan tâm của những người đam mê ẩm thực và cái đẹp.

1.1 Vậy Wagashi là món gì?

Wagashi, tiếng Nhật là 和菓子, わがし. Tên gọi này được sử dụng chung cho các loại bánh ngọt truyền thống đặc trưng của Nhật Bản. Điểm chung của những loại bánh này là làm từ thực vật và sử dụng để ăn cùng  với trà.

Hương vị của Wagashi được chăm chút hơn những loại đồ ăn khác, được trình bày một cách đầy nghệ thuật và tinh tế trong những buổi tiệc trà truyền thống. Wagashi, vì thế, không chỉ là món bánh ngọt thông thường mà còn là môn nghệ thuật tinh tế và riêng biệt của “xứ Phù Tang”.

2. Nguồn gốc món Wagashi – nghệ thuật ẩm thực truyền thống Nhật Bản

Theo những tài liệu ghi lại, Wagashi xuất hiện ở Nhật vào thời Yayoi (300 TCN-300) với mục đích sử dụng ban đầu và để tế thần.

Đến thời Edo (1630- 1867), Wagashi phát triển thành loại hình nghệ thuật đỉnh cao. Tại thời kỳ này, nghề làm Wagashi được phổ biến trên khắp nước Nhật cũng như những khu vực lân cận. Mục đích sử dụng bánh cũng được đa dạng hơn.

Dưới thời Edo, Wagashi bắt đầu xuất hiện như món tráng miệng sau những buổi tiệc trà thanh đậm, hay góp mặt vào bữa ăn của quý tộc, được sử dụng như quà biểu tượng trong các dịp quan trọng và trở thành bánh của giới thượng lưu Nhật Bản.

Tới thời Minh Trị (1868 – 1912), do chính sách ngoại giao mở cửa nên Wagashi bắt đầu được các nước phương Tây biết đến và được nhìn nhận như một trong những đại diện tiêu biểu cho ẩm thực Nhật Bản.

3. Ý nghĩa và những điều thú vị về món Wagashi của Nhật

3.1 Ý nghĩa sâu sắc từ món bánh Wagashi

Như đã trình bày ở trên, Wagashi không chỉ là món ẩm thực thông thường mà trở thành một loại hình nghệ thuật riêng biệt và độc đáo.

Trong tiếng Hán, Wagashi có nghĩa là “Hòa Quả Tử”- có nghĩa là vẻ đẹp thiên nhiên. Vì thế, mỗi chiếc bánh Wagashi đều được ví như một tổng thể hài hòa những yếu tố tươi đẹp của đất trời. Bột bánh thường được nhuộm màu theo các mùa trong năm hình bánh đa dạng tương ứng với các hình ảnh thiên nhiên như hoa mơ, hoa anh đào, bông tuyết hay lá phong…Nhân bánh được làm từ đậu đỏ, tượng trưng cho con người đứng trung tâm.

Với ý nghĩa triết học phương Đông sâu sắc, ẩn mình trong những chiếc bánh nhỏ, Wagashi trở thành một loại hình nghệ thuật đặc trưng và đáng tự hào của người dân xứ Phù Tang.

3.2 Wagashi – nghệ thuật “đánh thức 5 giác quan”

Nhắc đến bánh Wagashi, người Nhật thường nghĩ đến “nghệ thuật của 5 giác quan”. Món bánh này có khả năng đánh thức 5 giác quan của con người: thị giác, vị giác, xúc giác, khứu giác, thính giác…Vì thế, thưởng thức Wagashi cũng là một nghệ thuật, cần phải “biết cách” mới có thể cảm nhận được cái ngon, cái đẹp của bánh.

• Thị giác: được lấy cảm hứng từ vẻ đẹp súc tích, mang ý vị mênh mang từ thơ, từ họa, hình dáng và màu sắc của từng chiếc bánh là một bức tranh tuyệt đẹp về thiên nhiên xứ Phù Tang.
• Vị giác: qua từng miếng bánh, người thưởng thức có thể cảm nhận trọn vẹn hương vị đặc trưng, tươi mới của các loại đậu hũ và ngũ cốc bổ dưỡng.
• Xúc giác: bánh Wagashi được tạo nên từ sự mềm mại, ẩm ướt hay giòn tan khác nhau, vì thế, bạn có thể cảm nhận bằng xúc giác khi thưởng thức.
• Khứu giác: sự hài hòa của những nguyên liệu tự nhiên đem đến cho Wagashi mùi thơm thoang thoảng, ngọt lành từ thiên nhiên mà không làm mất đi nét thi vị của thức uống đi kèm.
• Thính giác: với người dân xứ Phù Tang, việc thưởng thức Wagashi tại những buổi tiệc trà cũng gắn liền với thơ ca, nhạc họa về một mùa nào đó trong năm. Tên gọi của các loại bánh Wagashi cũng được trích ra từ những bài thơ kinh điển hay gợi mở về một mùa nào đó trong năm.

3.3 Người Nhật phân loại Wagashi như thế nào?

Wagashi là tên gọi chung của các loại bánh ngọt của Nhật Bản, có thành phần chính là bột gạo, đậu đỏ và đường. Trong đó, phần đậu đỏ là yếu tố quan trọng, được xem là có tác dụng xua đuổi tà ma, bệnh tật và đem đến sự thịnh vượng, may mắn.

Người Nhật thường chia Wagashi theo tỷ lệ độ ẩm. Theo đó có 3 loại Wagashi khác nhau là:

Nhóm Namagashi: nhóm bánh có độ ẩm trên 30%. Điển hình nhất là Mochi. Bên cạnh đó, còn có các loại bánh như Gyuuhi , Nerikiri, Kimi shigure, Sakura mochi…

Nhóm Han Namagashi là có độ ẩm thấp hơn chỉ trong khoảng 10 – 30% với một số loại tiêu biểu như Youkan, Kingyoku, Monaka.

Nhóm Higashi là các loại bánh có độ ẩm dưới 10%, bao gồm Uchi Mono và Kakemono.

3.4 Nghệ thuật wagashi trong đời sống hiện đại

Phát triển rực rỡ từ thời Edo và được duy trì đến ngày nay, Wagashi gắn liền với đời sống tinh thần của Nhật. Trong cuộc sống hiện đại, một mặt Wagashi tiếng tục lưu giữ những bản sắc độc đáo thời xưa, một mặt được biến tấu cho phù hợp với đời sống công nghiệp cũng như truyền bá đến nước ngoài.

Từ những nguyên liệu quen thuộc và giản dị như bột nếp, bột gạo, đậu đỏ và đường mía…các nghệ nhân làm bánh sẽ biến hóa thành hàng trăm tác phẩm nghệ thuật khác nhau. Wagashi hiện đại, vì thế, là vẻ đẹp cổ điển của phong, hoa, tuyết, nguyệt nhưng cũng mang tính hiện đại với hình dạng nhân vật manga hay hoạt hình nổi tiếng.

4. Hiểu thêm về Wasaghi qua một số món ăn điển hình

4.1 Mochi 

Trong nghệ thuật wagashi, mochi là loại bánh cơ bản, cũng là loại bánh phổ biến nhất. Công thức của Mochi rất đơn giản là bột gạo được nấu chín, giã nhuyễn cộng với nhân đậu đỏ và thường có hình tròn. Bột bánh mochi có nhiều màu và nhân bánh cũng hay được biến tấu với trà xanh, khoai môn, kem…

4.2 Namagashi

Đây là một loại mochi đặc biệt, có hình dáng mô phỏng các loài hoa cỏ đặc trưng cho 4 mùa trên nước Nhật: Như hoa đào cho mùa xuân, quýt vàng cho mùa hạ, lá phong cho mùa thu, hoa mơ cho mùa đông… Với namagashi, thiên nhiên Nhật Bản hiện lên sinh động, tươi đẹp và mang đậm dấu ấn của riêng mình.

4.3 Ukishima

Loại bánh này gần giống với bánh bông lan của phương Tây, ukishima được tạo nên từ bột, trứng và đường. Tuy nhiên, bánh được hấp thay vì nướng và việc sử dụng nguyên liệu quen thuộc đậu đỏ đã tạo cho ukishima một phong vị Nhật Bản rất riêng. Bánh thường có nhiều tầng, vẻ đẹp của nó được thể hiện qua cách bài trí hài hòa mà vẫn phong phú giữa các tầng bánh.

4.4 Higashi

Higashi còn được gọi là wagashi khô, chúng được tạo thành khuôn giống như bánh in. Higashi có vị ngọt thanh đặc trưng của đường mía wasambonto. Bánh Higashi mang đậm chất điêu khắc, tạo cho higashi một vẻ đẹp độc đáo giữa muôn vàn loại wagashi khác.

4.5 Yokan

Yokan là một loại thạch làm từ bột rau câu truyền thống ở Nhật – kanten. Miếng bánh yokan trong suốt sẽ lưu giữ một “bức tranh” đầy nghệ thuật, điển hình là cách trang trí yokan với những cánh hoa đào bên trong.

Món Wagashi là sự tổng hòa của những nguyên liệu gần gũi, quen thuộc trong đời sống Nhật Bản. Từ những điều giản dị, Wagashi được tạo nên tinh tế và trang nhã. Nếu một lần được đến với xứ hoa anh đào, hãy thưởng thức món Wagashi độc đáo này cũng như trải nghiệm nghệ thuật thưởng trà của Nhật Bản nhé!