Thiên Hoàng Minh Trị và Công cuộc duy tân nước Nhật năm 1868

Được xem là người đặt nền móng cho sự phát triển “thần kỳ Nhật Bản”, Thiên hoàng Minh Trị được xem là người có công lớn nhất trong lịch sử “đất nước hoa anh đào”, người đã đưa nước Nhật trở thành một quốc gia hiện đại, cường quốc đứng đầu châu Á thời điểm đó. Vậy Thiên hoàng Minh Trị là ai? Ông đã làm gì để cải cách nước Nhật?

1. Thiên hoàng Minh Trị là ai?

Thiên hoàng Minh Trị (Nhật: 明治天皇 (Minh Trị Thiên hoàng) còn được gọi là Minh Trị Đại Đế,  Mutsuhito Đại Đế hay Minh Trị Thánh đế. Ông là người có công lớn khi đưa nước Nhật thoát khỏi chế độ phong kiến Mạc phủ, đi theo con đường tư bản chủ nghĩa. Dưới đây là một số thông tin cơ bản về vị Thiên hoàng này:

• Tên thật là Mutsuhito
• Sinh ngày: 3/11/1852 – mất ngày: 30/7/1912
• Vị thiên hoàng thứ: 122.
• Trị vì: Từ ngày 3/2/1867 đến khi qua đời.
• Thụy hiệu: Minh Trị Thiên hoàng,  Minh Trị nghĩa là “sự cai trị sáng suốt”.
• Hoàng tộc: Nhà Yamato
• Hoàng gia ca: Kimi ga Yo
• Cha: Thiên hoàng Hiếu Minh
• Mẹ: Nakayama Yoshiko, hoàng phi của Thiên hoàng Hiếu Minh
• Vợ: Hoàng hậu: Ichijo Masako, Chiêu Hiến Hoàng hậu.
• Hậu duệ: Đông cung Thái tử, sau là Đại Chính Thiên hoàng, Công chúa Masako, Công chúa Fusako, Công chúa Nobuko, Công chúa Toshiko
• Vị trí đối với Nhật Bản: Là một vị minh quân có công lớn nhất trong lịch sử Nhật Bản, đã canh tân và đưa Nhật Bản trở thành một quốc gia hiện đại, thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa của các nước đế quốc phương Tây giữa lúc chủ nghĩa thực dân đang phát triển mạnh.
• Hoạt động bành chướng lãnh thổ: Chiến tranh nhà Thanh 1874, chiến tranh Nga- Nhật 1904, sáp nhập Triều Tiên 1910.

2. Những cải cách dưới thời Thiên hoàng Minh Trị

Vào ngày 12/10/1868, Thiên hoàng Minh Trị làm lễ đăng quang tại Tử Thần điện ở cố đô Kyoto, lấy thụy hiệu là Minh Trị Thiên Hoàng.

5 lời tuyên thệ của Thiên hoàng khi lên ngôi;

• Mở ra hội nghị rộng rãi, trăm công nghìn việc đều lấy theo công luận để quyết định
• Trên dưới một lòng, ra sức sửa sang việc nước
• Văn võ một đường, từ công khanh đến thứ dân đều được tọa chí, khiên cho lòng người hăm hở và sốt sắng
• Thay bỏ hết mọi thói hư, mói tệ chất chứa lâu đời, từ đây cố gắng duy tân tự cường, hiệp theo công đạo của trời đất.
• Cầu tri thức ở thế giới, làm cho nước nhà trở lên mạnh lớn và vẻ vang.

Việc làm đầu tiên đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ của Thiên hoàng Minh Trị là rời thủ đô từ cố đô Kyoto về Tokyo, cải cách đất nước theo hướng tư bản chủ nghĩa. Dưới đây là một số nội dung chính trong Duy tân Minh Trị 1868:

2.1 Cải cách về cơ cấu nhà nước

Dưới thời Thiên hoàng Minh Trị, ông đã thực hiện nhiều thay đổi và cải cách về chính trị, xã hội, kinh tế Nhật Bản. Vào cuối năm 1885, ông bãi bỏ chế độ Thái chính quan cũ và xây dựng chế độ Nội các dựa trên hình mẫu phương Tây, trong đó, đứng đầu Nội các sẽ là Tổng lý Đại thần và Quốc vụ Đại thần. Nôi các này sẽ là một tổ chức trực thuộc sự quản lý của Thiên hoàng.

2.2 Ban bố Hiến pháp đầu tiên của Nhật Bản

Thiên hoàng Minh Trị cũng là người ban bố Hiến pháp đầu tiên của đất nước Nhật Bản, được gọi là Hiến pháp Minh Trị. Theo đó, Thiên hoàng được xác lập quyền hành tuyệt đối “thiêng liêng bất khả xâm phạm” và trở thành Nguyên thủ quốc gia, nắm trọn quyền cai trị đất nước.

Về đối nội, Thiên Hoàng có thể dựa vào Hiến pháp để triệu tập hay giải tán nghị hội, bổ nhiệm hoặc bãi miễn quan lại và chỉ huy Lục quân, Hải quân và Không quân của Nhật Bản. Về đối ngoại, Thiên Hoàng có quyền tuyên chiến, giảng hòa, ký kết hòa ước.

Cơ cấu của quốc gia được hành xử chức năng và quyền hạn bên dưới Thiên hoàng, bao gồm nghị hội trợ giúp Thiên hoàng thẩm nghị chính vụ quốc gia, tòa án sử dụng danh nghĩa của Thiên hoàng để xét xử và Viện khu mật là Cơ quan tư vấn của Thiên hoàng.

Bản Hiến pháp 1889 này đã góp phần giúp Nhật Bản chuyển dần từ chế độ quân chủ chuyên chế sang chế độ quân chủ lập hiến, chính trị đảng phái của giai cấp tư sản.

2.3 Các cải cách về giáo dục

Thiên hoàng Minh Trị đặc biệt chú trọng đến việc cải tổ giáo dục, đẩy mạnh cải cách, xóa bỏ những sai lầm và đình trệ của nền giáo dục Nhật Bản.

Năm 1871, Bộ giáo dục Nhật Bản được thiết lập với nhiệm vụ là phụ trách hoạt động giáo dục, đồng thời, đưa ra quyết định về chương trình giáo dục. Đến năm 1872, học chế được Bộ Giáo dục ban bố, bắt đầu một giai đoạn phát triển mới trong lịch sử nền giáo dục Nhật.

Bên cạnh đó, triều đình cũng cử du học sinh sang các nước phương Tây như Đức, Anh hay Mỹ để học về hệ thống chính trị, kinh tế và quần sự. Sau khi về nước, những học sinh giỏi nhất trong số đó sẽ tham gia vào việc xây dựng đất nước.

Năm 1889, Thiên hoàng Minh Trị ban bố sắc lệnh giáo dục, nhằm khuyến khích việc, ủng hộ những giá trị tinh thần tiến bộ trong việc học.

Với những chính sách đúng đắn về giáo dục của Thiên hoàng Minh Trị, Nhật dần trở thành một xã hội có nền giáo dục tốt. Tất cả trẻ em độ tuổi từ 6-14 tuổi đều bắt buộc phải đến trường. Triều đình Minh Trị cũng không ngần ngại chịu trách nhiệm chi trả các khoản chi phí học tập đó.

Xem thêm: Văn hóa Nhật Bản những nét độc đáo và rất lạ

2.4 Những cải cách về kinh tế xã hội Nhật Bản

Thiên hoàng cũng ban bố quyền tự do buôn bán và đi lại, thiết lập chế độ tiền tệ thống nhất. Đồng thời, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển của nghĩa tư bản đến tận vùng nông thôn.

Bên cạnh đó, Thần đạo (Shinto 神道) đã thay thế Phật giáo để trở thành quốc đạo của Nhật Bản. Thần đạo được sử dụng như một công cụ, hướng người dân tôn sùng Thiên hoàng, đặt ông ngang hàng với những vị thần.

Với nhiều công lao lớn trong việc tạo nên sự “thần kỳ Nhật Bản” và xóa bỏ chế độ Mạc phủ, Thiên hoàng Minh Trị đã để lại nhiều thành tựu cho nước Nhật. Đến nay,ông vẫn là vị vua được người dân “xứ Phù Tang” tôn sùng, cũng là đấng minh quân có công tạo nên một cường quốc phát triển hàng đầu châu Á.

Xem thêm: Xuất khẩu lao động Nhật Bản